مقاله خبری: نقش احتمالی کانون همیاران سلامت دانشگاه تبریز در پیشگیری از اعتیاد دانشجویان با استفاده از رویکرد نشر اطلاعات در دوران شیوع ویروس کرونا

چکیده

زمینه و هدف: کانون همیاران سلامت دانشگاه تبریز در راستای پیشگیری از آسیب‌های روانی اجتماعی و ارتقا بهداشت روان دانشگاهیان با توجه به شرایط خاص کرونایی وبینار آموزشی پیشگیری از اعتیاد را در تاریخ ۲ آذرماه 1399 با تدریس و آموزش دکتر رحیم یوسفی عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید مدنی و ریاست مرکز مشاوره آن دانشگاه برگزار کرد. این وبینار در کنار نکات آموزشی مثبتی که داشت متأسفانه از رویکرد نشر اطلاعات استفاده نکرد و به ارائه سطحی و معرفی انواع مواد مخدر و مهارت‌های فردی پرداخت. این در حالی است که این‌گونه آموزش‌ها و وبینارها اگرچه از هیچ بهتر هستند اما بر اساس بررسی نویسندگان مقاله حاضر هیچ‌گونه مطالعه‌ای برای بررسی اثربخشی مثبت این وبینارها صورت نگرفته است از طرفی یکی از برنامه‌های پیشگیری مؤثر در مقابل اعتیاد، استفاده از رویکرد نشر اطلاعات در برنامه پیشگیری از اعتیاد است.

روش: جامعه آماری در این پژوهش همه دانشجویانی بودند که در سال تحصیلی 1399-1400 در دانشگاه تبریز مشغول به تحصیل بودند. برای انتخاب نمونه با توجه به محدودیت‌های پیش‌آمده و عدم امکان مراجعه و دسترسی مستقیم محقق به دانشجویان اجباراً از روش نمونه‌گیری گلوله برفی استفاده شد. بدین‌صورت که بعد از تماس و هماهنگی‌های متعدد درنهایت یکی از دانشجویان پسر که در رشته‌های مهندسی در مقطع کارشناسی ارشد تحصیل داشت و به گفته خودش به مصرف سیگار اعتیاد داشت با توجه به ملاک ورود و خروج تمایل خود را به همکاری در این پژوهش اعلام کرد و سپس از طریق همان فرد، محققان توانستند به دیگر اعضای نمونه دسترسی پیداکرده و نسبت به اخذ نمونه خود اقدام کنند. درنهایت با توجه به ملاک ورود و خروج 30 نفر از دانشجویان پسر به‌عنوان نمونه پژوهش حاضر انتخاب شدند. این افراد که نمراتشان در پرسشنامه گرایش به مواد گل پرور متوسط بود به‌صورت تصادفی به دو گروه آزمایشی و کنترل، تقسیم شدند. درنهایت از شرکت‌کنندگان خواسته شد که از تاریخ شروع مطالعه (15 ارديبهشت 1400) قبل از شروع برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد با رویکرد نشر اطلاعات به‌صورت آنلاین به پرسشنامه گرایش به مواد گل پرور پاسخ دهند و پاسخ‌ها به‌صورت آنلاین برای محققان قابل روئیت بود. در این میان صرفاً از دانشجويان گروه آزمایشی خواسته شد بعد از پاسخ‌دهی به پرسشنامه به مدت 5 هفته و هر هفته یک جلسه را در فضای اسکای روم در جلسات برنامه پیشگیری شرکت کنند در این جلسات معتاد نادم (که برای استفاده از امکانات مشاوره‌ای و روان‌شناسی به پروفايل مشاوره‌ای رِسا نویسنده مسئول مقاله حاضر مراجعه کرده بودند) و خانواده او باهدف مصون‌سازی دانشجویان در برابر مصرف مواد مخدر در خصوص فرآیندی که فرد معتاد به‌صورت عادت و تکرار به مصرف روی آورده، آثار کوتاه‌مدت و درازت مدت فیزیولوژیک مواد مخدر، تأثیر منفی مصرف مواد مخدر بر سلامت جسمانی و مشکلات قانونی، اجتماعی و خانوادگی آن، سوءبرداشت‌های غلطی که در خصوص مصرف مواد مخدر وجود دارد، انتظارات معتاد از اعتیاد (از اعتیاد چه می‌خواستند و چه گرفتند؟)، نتایج اعتیاد بر خانواده و تحصیل و اشتغال و روابط اجتماعی فرد معتاد و علل رویکرد به اعتیاد صحبت کردند.

یافته‌ها، میانگین گرایش به مواد مخدر در هردو گروه در پیش‌آزمون‌ها متوسط به بالا بوده است. همچنین میانگین گرایش به مواد مخدر گروه آزمایش در پیش‌آزمون (27/34) و پس‌آزمون (93/21) اختلاف زیادی باهم دارند درحالی‌که این اختلاف در پیش‌آزمون (33) و پس‌آزمون (60/33) گروه کنترل جزئی است. برای آزمون اثر نشر اطلاعات توسط معتاد نادم و خانواده او بر کاهش گرایش به مواد مخدر در دانشجویان، اثر پیش‌آزمون به‌عنوان عامل مؤثر تعدیل شد و نتایج نشان از تأثیر معنی‌دار 954/0 درصدی گروه یا مداخله بر اضطراب ناشی از کرونا (001/0P=،972/556F=) بود؛ بنابراین باملاحظه میانگین‌های دو گروه می‌توان نتیجه گرفت نشر اطلاعات توسط معتاد نادم و خانواده او، گرایش به مواد مخدر در دانشجویان را کاهش داده است

نتیجه گیری، دریک نتیجه‌گیری کلی می‌توان گفت نتایج این مطالعه نشان داد که نشر اطلاعات توسط معتاد نادم و خانواده او در کاهش گرایش به مواد مخدر در دانشجویان مؤثر است؛ بنابراین به کانون‌های همیاران سلامت دانشگاه‌ها توصیه می‌گردد ازاین‌گونه جلسات به‌عنوان یک بسته پیشگیری از اعتیاد در دانشجویان که دارای محاسنی از قبیل سادگی و جذابیت برای مخاطبان و اثربخش بودن در مقایسه با سایر روش‌های پیشگیری بهره لازم را ببرند. نتایج این پژوهش شاید بتواند سهمی در تأمین اطلاعات مستند بر اساس تحقیقات دانشگاهی جهت تدوین برنامه آموزش روش‌های پیشگیری از اعتیاد در دانشجویان، به‌خصوص دانشجویانی که در معرض خطر اعتیاد هستند ایفا کند.